«ΣΩΡΟΣ»: Οι Μινωικές Φρικτωρίες και το σχεδιαζόμενο αχανές Φωτοβολταϊκό Πάρκο ΠΑΝΔΗΜΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟ ΟΡΕΙΝΟ ΜΑΛΕΒΙΖΙ

Του Γιάννη Κ. Μαρκογιαννάκη*

Η ευρύτερη περιοχή του «Σωρού», αποτελεί μια ενιαία ορεινή – ασβεστολιθική ενότητα με ελαφρές ως επί το πλείστον κλίσεις και χαμηλή βλάστηση, σε απόσταση 20 χιλιομέτρων περίπου από το Ηράκλειο. Εκτείνεται από το βορεινό φρύδι του πρανούς του Γωνιανού Φαραγγιού, μέχρι το οροπέδιο του Στρούμπουλα.

Έχει μέσο πλάτος 4 χιλιόμετρα και μέσο βάθος από Νότο προς Βορρά 6,5 χιλιόμετρα, και επιφάνεια 25.000 στρεμμάτων περίπου. Ανήκει στις κτηματικές περιφέρειες των Δημοτικών Διαμερισμάτων Αστυρακίου, Τυλίσου, Μονής και Γωνιών Μαλεβιζίου.

Λόγω των τοπικών εδαφολογικών συνθηκών, των ήπιων θερμοκρασιών κατά το χειμώνα και της σχετικά πλούσιας χλωρίδας, η περιοχή χρησιμοποιείται από αρχαιοτάτων χρόνων κυρίως από τους Γωνιανούς κτηνοτρόφους σαν χειμαδιό [εξαιρετικό μάλιστα], και από τους κτηνοτρόφους των άλλων οικισμών σε μόνιμη βάση, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η κατάληψη της ευρύτερης περιφέρειας από φωτοβολταϊκούς σταθμούς και ανεμογεννήτριες, θα καταστρέψει ολοκληρωτικά τη μοναδική προσοδοφόρο απασχόληση στον πρωτογενή τομέα της περιοχής, την κτηνοτροφία [με πολλές χιλιάδες αιγοπρόβατα]. Οι επιδοτήσεις [που ανέρχονται ετησίως σε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ για όλα τα χωριά του ορεινού Μαλεβιζίου] θα μηδενιστούν, αφού δεν θα υπάρχουν πλέον οι ελεύθερες εκτάσεις βόσκησης που αναλογούν στο επιδοτούμενο ζωικό κεφάλαιο. Οι υπάρχουσες υποδομές [δεξαμενές συλλογής βρόχινου νερού για πότισμα των ζώων, τα υπόστεγα, οι αποθηκευτικοί χώροι, τα ποιμνιοστάσια κλπ] θ’ απαξιωθούν. Η ανυπαρξία χρήσης άλλου κατάλληλου χώρου στην ευρύτερη περιοχή σαν χειμαδιού, θα οδηγήσει στην ολοκληρωτική καταστροφή της κτηνοτροφίας και των μικρών οικογενειακών τυροκομείων της περιοχής.

Λόγω της στρατηγικής θέσης και της μορφολογίας του εδάφους, η περιοχή χρησιμοποιήθηκε από την εποχή του Μίνωα για την ανάπτυξη του μεγάλου οδικού άξονα, της «λεωφόρου» κατά τα σημερινά δεδομένα, διασύνδεσης της Ανατολικής με τη Δυτική Κρήτη. Κνωσός – Τύλισος – Αξός – Ελεύθερνα – Κυδωνία. Ακόμα και σήμερα διακρίνονται σε πολλά σημεία υπολείμματα αυτού του οδικού άξονα και καλό θα ήταν η Αρχαιολογική Υπηρεσία ν’ ασχοληθεί με το θέμα κάποια στιγμή. Η ύπαρξη στην περιοχή του ιερού κορυφής στον Πύργο, της σπηλιάς της Τραπέζας με τα πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, καθώς και του μεγάλου «σωρού» [απ’ όπου έχει πάρει και το όνομά της η περιοχή] από χειρόθετες πέτρες – η Φρυκτωρία [τηλεπικοινωνιακός σταθμός της αρχαιότητας από τις ελάχιστες που διασώζονται μέχρι σήμερα], συνηγορούν ότι το αρχαιολογικό ενδιαφέρον για το χώρο είναι πολύ μεγάλο. Περισσότερες μάλιστα πιθανότητες έχει η εκδοχή ο Μίνωας με την ακολουθία του ν’ ακολουθούσε αυτή την εύκολα βατή διαδρομή κάθε εννέα χρόνια που ανέβαινε στο Ιδαίον Άντρον για να πάρει τους νόμους από το Δία, παρά τα μονοπάτια που προσπαθούν ν’ ανακαλυφθούν όψιμα. Η ύπαρξη πάνω στον οδικό αυτό άξονα των μινωικών μεγάρων στην Τύλισο και στο Σκλαβόκαμπο, καθώς επίσης του ιερού κορυφής στη Φιλιόρημο, μάλλον λειτουργούσαν υποστηρικτικά σε ανάλογες «εκστρατείες». Η ίδια διαδρομή ίσως ήταν αυτή που περιγράφεται από τον Πλάτωνα, όταν συνέγραψε και τους νόμους του. Η αρχαιολογική επιστήμη καλείται να δώσει απάντηση στα μεγάλα αυτά αναπάντητα μέχρι σήμερα ερωτηματικά, αντί των ορειβατικών και εκδρομικών συλλόγων…

Η ευρύτερη περιοχή του Σωρού, λόγω της στρατηγικής της θέσης, έχει και μεγάλη ιστορική σημασία. Στα ηρωικά χρόνια των επαναστάσεων για την αποτίναξη της βάρβαρης Τούρκικης κατοχής, υπήρξε θέατρο σφοδρών συγκρούσεων. Επειδή οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν ταχτικά το μεγάλο αυτό δρόμο για να μεταφέρουν στρατιωτικές δυνάμεις και εφόδια από τη μια μεριά της Κρήτης στην άλλη, ο χώρος προσφερόταν και για μάχες εκ του συστάδην, αλλά και για κλεφτοπόλεμο. Οι Τούρκοι ή υποχωρούσαν, ή προχωρούσαν μπροστά για ν’ αποφύγουν τους επαναστάτες. Οι επιχειρήσεις λοιπόν μεταφέρονταν και στον παρακείμενο Γωνιανό κάμπο, παράλληλα στον ποταμό Καφατσή, απ’ όπου περνούσε ο δρόμος προς το Ρέθυμνο. Η παράδοση λέει ότι στον κάμπο αυτό σκλαβώθηκαν «εφτά πασάδες», γι’ αυτό πήρε και το όνομα «Σκλαβόκαμπος», που διατηρεί ακόμη μέχρι σήμερα.

Το 1822 έγινε στο Σωρό μεγάλη μάχη μεταξύ του Χασάν Πασά και επαναστατών της περιοχής. Οι Τούρκοι υποχώρησαν, εγκαταλείποντας 100 νεκρούς και 200 τουφέκια. Η πιο ονομαστή μάχη όμως έγινε στην περιοχή στις 17 Απριλίου 1867 [κατ’ άλλους, στις 15 Ιανουαρίου 1867]. Έχει μείνει στην ιστορία σαν «Μάχη της Τυλίσου». Ξεκίνησε έξω από την Τύλισο στα ανάντη του οικισμού, κοντά στην ανατολική έξοδο του Γωνιανού φαραγγιού [στο σημείο που είναι σήμερα το μνημείο των πεσόντων από τους Γερμανούς]. Η σύγκρουση ήταν σφοδρή και διήρκεσε όλη τη μέρα. Οι Τούρκοι υπό τον Ρεσίτ Πασά προχωρούσαν προς τα δυτικά. Πέρασαν με μεγάλες απώλειες το Σωρό, μετά το Σκλαβόκαμπο και το βράδυ αποκαμωμένοι έφτασαν στη θέση «Κυλιστός» 2 χιλιόμετρα περίπου δυτικά, βορειοδυτικά από τις Γωνιές, εκεί που είναι σήμερα η διασταύρωση του δρόμου προς Ανώγεια, με αυτόν προς Καμαριώτη και Αηδονοχώρι. Στον Κυλιστό σκοτώθηκε και το μεγάλο παλικάρι, ο Μαλεβιζιώτης οπλαρχηγός Παυλής Ντεντιδάκης. Τους τοπικούς επαναστάτες υποστήριξε και ο γέρων μανιάτης φουστανελοφόρος Δ. Πετροπουλάκης με το σώμα των 350 εθελοντών του. Τη μάχη παρακολούθησε και κατέγραψε, ο Άγγλος δημοσιογράφος Ιλαρίων Σκίνερ. Σκοτώθηκαν 600 Τούρκοι και μόνο 15 Έλληνες, μεταξύ των οποίων και ο Γαριβαλδινός ερυθροχίτωνας φιλέλληνας, Cesari Cesare.

Στους νεότερους χρόνους έχουμε να αναφέρουμε την έφιππη διέλευση απ’ αυτό το δρόμο, του πρώτου Ύπατου Αρμοστή Κρήτης, του Πρίγκιπα Γεώργιου με την ακολουθία του, ερχόμενου από τα Χανιά, στην πρώτη επίσκεψή του στο Ηράκλειο το 1897 και την εκτέλεση 23 πατριωτών από τους Γερμανούς, στις 21 Αυγούστου 1944, στον ανατολικό πόρο του Γωνιανού φαραγγιού, όπου υπάρχει σήμερα και το μνημείο.

Αρχές της δεκαετίας του’ 90, ο τότε Δήμαρχος Ηρακλείου κ. Καρέλλης είχε προσπαθήσει να δημιουργήσει στην περιοχή του Σωρού ΧΥΤΑ για τα σκουπίδια του Ηρακλείου. Με τη σθεναρή αντίδραση των κατοίκων και του τότε Προέδρου των Γωνιών, αείμνηστου Εμμανουήλ Μιχαλάκη, ακυρώθηκαν οριστικά και αμετάκλητα τα σχέδια από το Συμβούλιο της Επικρατείας, όπου έγινε η τελευταία δίκη.

Μεταγενέστερα, έγιναν μεγάλες προσπάθειες από ενδιαφερόμενους αλλά και αρμόδιους κρατικούς παράγοντες, για να εγκατασταθούν στην περιοχή λατομεία εξόρυξης οικοδομικών υλικών. Ούτε και αυτά τα σχέδια τελεσφόρησαν, μετά από πάνδημη αντίδραση των κατοίκων.

Και φτάνουμε στο σήμερα, όπου δύο διαφορετικές εταιρείες, εποφθαλμιούν την περιοχή που περιγράψαμε παραπάνω. Η μία έχει δεσμεύσει το σύνολο σχεδόν της ευρύτερης περιοχής του «Σωρού», περίπου 21.000 στρέμματα, ή 21 τετραγωνικά χιλιόμετρα [Κύριε των Δυνάμεων!!!], για να κατασκευάσει φωτοβολταϊκό πάρκο.

Η δεύτερη στοχεύει να εγκαταστήσει 19 ανεμογεννήτριες σε μια ζώνη που αρχίζει ένα χιλιόμετρο περίπου νοτιοδυτικά από το «Βουλισμένο Αλώνι» και

αναπτύσσεται σε μήκος 4 χιλιομέτρων περίπου, στην κορυφογραμμή που διαγράφεται στον ορίζοντα, κοιτάζοντας δυτικά, βορειοδυτικά, από την Τύλισο και σε απόσταση 2 χιλιομέτρων περίπου από τον οικισμό. Σε άρθρο μου στις 28 Ιουνίου που φιλοξενήθηκε πάλι στις σελίδες της έγκριτης ΠΑΤΡΙΔΑΣ, είχα αναλύσει διεξοδικά τις μη αναστρέψιμες επιπτώσεις από τις χωρίς όρια μεγα-βιομηχανικές επενδύσεις στις Α.Π.Ε. Δεν θα επανέλθω. Μόνο μια επισήμανση: Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας θα ξεπεράσει ίσως και τους 10 βαθμούς Κελσίου, με άμεσες συνέπειες την παντελή καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας, την ελαχιστοποίηση των βροχοπτώσεων και τέλος, την ερημοποίηση της ευρύτερης περιοχής.

Αυτά τα πράγματα ΔΕΝ ΓΙΝΟΝΤΑΙ. Σε ολόκληρο το Ορεινό Μαλεβίζι δεν θα βρείτε ούτε έναν, επαναλαμβάνω, ΟΥΤΕ ΕΝΑΝ κάτοικο, που να συμφωνεί με αυτές τις χωρίς μέτρο αδηφάγες και καταστροφικές για τον τόπο μας προσεγγίσεις. Κανείς δεν πρέπει να ευελπιστεί ότι με τη γνωστή μέθοδο της μείωσης ίσως των απαιτήσεων σε χώρους και τα άλλα γνωστά «τερτίπια», θα υπάρξει οποιαδήποτε υποχώρηση στο μέλλον. Δεν θέλουμε ν’ ανοίξουμε μέτωπο με κανένα. Είμαστε όμως υποχρεωμένοι να γνωρίσουμε στους φιλόδοξους επενδυτές, με τον πλέον ρητό και κατηγορηματικό τρόπο, τώρα που είναι ακόμη νωρίς, ότι δεν διαθέτουμε ούτε ένα χιλιοστό από τα ιερά και τα όσια του τόπου μας. Δεν θα εξανδραποδιστούν οι κάτοικοι της περιοχής, επειδή σε κάποιους έχει ανοίξει ακόρεστα η όρεξη. Θα είμαστε σε διαρκή εγρήγορση και ετοιμότητα.

Με την ευκαιρία, καλώ τη γνωστή τοπική εταιρεία που θέλει να παρουσιάζεται σαν «εταιρεία λαϊκής βάσης», να τηρήσει στο ακέραιο τα λεχθέντα από τον εκπρόσωπό της στο Δημοτικό Συμβούλιο Μαλεβιζίου στις 20 Ιουνίου 2012, ότι δηλαδή «εάν δεν υπάρχει συναίνεση των τοπικών κοινωνιών, δεν θα προχωρήσει η εταιρεία τους σε οποιαδήποτε μονομερή ενέργεια στην υπόψη περιοχή».

Καλώ επίσης το Δήμαρχο κ. Μαμουλάκη να τηρήσει και αυτός στο ακέραιο τις υποσχέσεις και τις αυτοδεσμεύσεις του που δίδει αφειδώς σε κάθε ευκαιρία για

να καθησυχάζει τον κόσμο, ότι δηλαδή «δεν θα προχωρήσει καμία επένδυση Α.Π.Ε. στην περιοχή του Δήμου μας, αν δεν υπάρχει σύμφωνη γνώμη των τοπικών κοινωνιών». Αυτό ακριβώς ήταν εξ άλλου το γράμμα και το πνεύμα της απόφασης του Δημοτικού μας Συμβουλίου κατά την προαναφερόμενη παραπάνω συνεδρίασή του.

Με την ευκαιρία μάλιστα θα ήθελα να επισημάνω στον κ. Δήμαρχο, ότι, άλλο η φιλόξενη διάθεση και ο πολιτισμός των Γωνιανών, που επιδείχθηκε στην

πρόσφατη διαβούλευση για τις Α.Π.Ε. [Πολιτιστικό Κέντρο του χωριού], και άλλο η εκφρασθείσα ποικιλότροπα και σε όλους τους τόνους, κατηγορηματική άρνηση σύμπασας της τοπικής κοινωνίας για το φωτοβολταϊκό πάρκο στο «Σωρό». Αυτά, προς άρσην πάσης παρεξηγήσεως.

Και κάτι τελευταίο: που βρίσκεται άραγε η μείζων αντιπολίτευση του Δήμου Μαλεβιζίου;

*Ο Γιάννης Κ. Μαρκογιαννάκης είναι Δημοτικός Σύμβουλος Μαλεβιζίου, πρώην Περιφ/κός Δ/ντής Κρήτης του ΟΤΕ, Πολιτικός και Αγρονόμος – Τοπογράφος Μηχανικός.

Αναδημοσίευση από τη σελίδα της εφημερίδας ΠΑΤΡΙΣ